Zo doen zij het
De leerlingen van Peter en Maryam schrijven hun verhandeling in duo. Ze verdelen de taken en schrijven in een gedeeld document op een drive. Aan de hand van een schrijfwijzer reflecteren ze op hun eigen tekst, geven ze elkaar feedback in comments. Ondertussen krijgen ze feedback van hun leraar Maryam, die schrijffouten aanduidt via een opmerking in het gedeelde document op de drive. Samen zoeken ze wat de leerling kan doen om dit te corrigeren en voorkomen (feed-up en feedforward). Veelvoorkomende fouten bespreekt ze klassikaal.
Feedback
Op basis van een rijk taalaanbod dat ze oppikken, vormen taalleerders hypotheses over taal. Kinderen komen er bijvoorbeeld al op jonge leeftijd achter dat wanneer volwassenen het hebben over meer dan 1 ding, ze een 's' of 'en' vastplakken aan dat woord. Niemand heeft hen die regel uitgelegd; ze zijn er zelf achter gekomen. In gesprekken gaan ze hun hypotheses uittesten en dankzij feedback van hun gesprekspartners kunnen ze die indien nodig bijstellen. Wanneer Mara blij vertelt aan papa: "Ik heb nootes geraapt in oma haar tuin!", antwoordt hij: "Mmm, lekkere noten uit oma haar tuin? Ik wil er wel eentje!" Papa geeft op die manier de nodige feedback aan Mara om haar hypothese over het meervoud van noot bij te stellen.
Kwalitatieve feedback focust op de inhoud en de vorm van taal, is concreet, duidelijk, taak- en doelgericht en bruikbaar
Uit onderzoek blijkt dat feedback erg effectief is, vooral als je die kan geven terwijl een leerling taal gebruikt. Het is een combinatie van:
- Een beschrijving van de huidige situatie (feedback)
- Een beschrijving van wat je van een leerling verwacht (feed-up)
- Een beschrijving van de stap die een leerling kan zetten om dat leerdoel te bereiken (feedforward)
Ondersteuning door feedback betekent dat...
- leerlingen hun taalleerproces zelf bewaken en bijsturen door tijdens het taalgebruik feedback, feed-up en feedforward te krijgen.
Zo doen zij het
Alix en Asma werken binnen taalbeleid aan begrijpend lezen. Ze focussen onder andere op strategie-instructie. Alix beslist om ook buiten de taallessen in te zetten op de leesstrategieën, wanneer leerlingen binnen andere domeinen een tekst moeten lezen. In eerste instantie observeert ze de leerlingen: hoe gaan ze te werk? Leerlingen die de strategieën zelfstandig inzetten, laat ze verder werken. Voor leerlingen voor wie het zou helpen, organiseert ze een kort instructiemoment waarin ze een leesstrategie herhaalt. Ze hangt een visuele voorstelling van de strategieën op in de klas: voor enkele leerlingen is het al voldoende dat ze naar de poster wijst om ze op weg te zetten.
Scaffolding
Sommige leerlingen hebben veel ondersteuning nodig, andere leerlingen willen we net uitdagen om ook zonder ondersteuning te werk te gaan. Scaffolding wil zeggen dat je leerlingen net de juiste hoeveelheid ondersteuning aanbiedt om hen een trapje hoger te brengen. Zo zal een leraar in de lagere school de leesstrategie van visualiseren (tekstinhouden visueel weergeven door bijvoorbeeld een mentaal beeld te vormen of een schematisering te maken…) hardop denkend voordoen (modeling). Op die manier kunnen de leerlingen in het hoofd van de leraar kijken en ervaren ze wanneer en hoe een vaardige lezer de strategie toepast. In het secundair onderwijs verwijst de leraar nog eens naar die strategie wanneer hij merkt dat een leerling die nodig heeft.
Ondersteuning door scaffolding betekent dat...
- leerlingen net voldoende ondersteuning krijgen om een uitdagende en functionele taak te maken. Hierdoor zullen ze na verloop van tijd soortgelijke taken steeds zelfstandiger kunnen uitvoeren.
Zo doen zij het
De leerlingen van Becky en Mehmed leren een menu presenteren door er heel veel op te oefenen. Voor de les begint, overlopen ze samen een spreekwijzer. De vormelijke aspecten zijn al ingevuld, die kennen ze uit de taallessen van Mehmed: zinsbouw, tempo, intonatie. De inhoud vullen ze samen met hun vakleraar aan. Om dat te doen kijken ze naar filmpjes die hun leerkrachten opnamen met daarin goede en slechte voorbeelden. Zo krijgen ze een heldere blik op wat van hen verwacht wordt. Leerlingen die de opdracht moeilijk vinden, mogen een spreekkader gebruiken. Andere gaan zelfstandig aan de slag.
Differentiëren
Als leraar wil je inspelen op de grote verschillen in je klas. Differentiëren wil niet noodzakelijk zeggen dat elke leerling een andere taak krijgt, maar wel dat je je ondersteuning aanpast aan de noden van de leerlingen.
- Voer persoonlijke gesprekken of gesprekken in kleine groep.
- Stel je groepjes op een slimme manier samen, afhankelijk van je doel: soms homogeen en soms heterogeen.
- Bied meer tijd, ondersteuning en herhaling.
- Investeer in voorbewerking: teksten op voorhand meegeven.
- Voorzie hulpmiddelen zoals een spreekkader, een vertaalapp, een koptelefoon, voorleessoftware...
Ondersteunen door differentiatie betekent onder meer dat...
- Leerlingen met behulp van ondersteuning succeservaringen ervaren.
- Leerlingen met behulp van ondersteuning op maat de kloof kunnen overbruggen tussen het niveau waarop ze nu functioneren en het niveau van de opdracht.
Klassikale ondersteuning
In sommige situaties loopt een hele klas vast op een taak. Als je merkt dat bijna elke individuele leerling hulp nodig heeft bij het vinden van het juiste antwoord, is dat een teken dat de leerlingen extra ondersteuning in de vorm van klassikale instructie nodig hebben.
- Je kan een instructie herhalen.
- Je kan leerlingen aan het denken zetten, zodat ze zelf tot het eindresultaat komen.
- Je kan hulpmiddelen aanbieden, zodat leerlingen die later ook zelfstandig kunnen inzetten.
Klassikale ondersteuning betekent dat...
- leerlingen naast individuele ondersteuning ook klassikale ondersteuning krijgen
Taalkrachtig onderwijs biedt ondersteuning
Kijkwijzer ondersteuning
- Geef je voldoende feedback op taaluitingen tijdens betekenisvolle activiteiten? Combineer je daarbij feedback, feed-up en feedforward om het leerproces van leerlingen voort te stuwen?
- Differentieer je, zodat de leerlingen de kloof kunnen overbruggen tussen het niveau waarop ze nu functioneren en het niveau van de opdracht?
- Zorg je tijdens het taalleerproces voor zowel individuele als klassikale ondersteuning?
Aan de slag
Hieronder tippen we enkele materialen waarmee je met je team aan de slag kan gaan rond ondersteuning.