Alleen gaat het sneller, samen gaat het beter.
Zo doen zij het
In de Centrumschool vormen de leraren die lesgeven in de derde graad een professionele leergemeenschap, die samen aan schrijfcompetentie zal werken. In een eerste ontmoeting geven de taalbeleidscoördinatoren hen input over het onderwerp. Ze beginnen met een ervaringsoefening; de leraren moeten in het Frans een tekstje schrijven over zeilboten, een thema waar ze niet zoveel over weten. De leraren Frans schrijven in het Duits. “Wat maakt deze oefening moeilijk? Welke ondersteuning heb je nodig?”, vraagt Maryam. Er volgt een korte brainstorm. Vervolgens legt Marleen uit hoe krachtig taalonderwijs er kan uitzien.
Wat betekent collectief leren?
Een school die inzet op collectief leren, treft maatregelen om leraren gezamenlijk te laten bijleren. In deze leerbox passen we dat toe op taalbeleid, en belichten we dus voornamelijk de manieren waarop leraren zich samen kunnen buigen over het taalleren van hun leerlingen. Krachtige taalpraktijken organiseren is namelijk geen werkvorm, geen kant-en-klare methode of een online tool die je in elke omstandigheid kan toepassen. Het is een vaardigheid die je opbouwt door samen met je team na te denken over wat de leerlingen op jouw school nodig hebben om te komen tot taalleren én leren in taal. Samen blijven werken aan taal betekent:
- Samen naar de taalcompetentie van je leerlingen kijken. Wat kunnen ze goed, waar liggen hun groeikansen, wat hebben ze nog nodig?
- Samen onderzoek doen naar de taalpraktijken die volgens recent onderzoek effectief zijn.
- Samen actie ondernemen in elke klas.
- Samen evalueren of die actie het gewenste resultaat had.
- Samen bijsturen indien nodig.
Je merkt dat deze visie op collectief leren ontzettend ingrijpend is. Het is geen vorm van leren die je verkrijgt door een eenmalige studiedag te organiseren. Het vraagt een constante samenwerking tussen teamleden en heeft als doel het (talig) curriculum en de aanpak in (taal)lessen te coördineren.
Zo doen zij het
In De Vest is praktijkleraar Becky enthousiast wanneer taalleraar Mehmed voorstelt de lessen spreken met klanten samen aan te pakken. De collega’s zoeken samen naar een aanpak die voor beide goed voelt en kiezen voor teamteaching. Becky modelt een goed voorbeeld en helpt leerlingen de juiste vaktaal te gebruiken, Mehmed ondersteunt door denkvragen te stellen en leerlingen te stimuleren vollere zinnen te gebruiken. Becky straalt na de les: “Zo boeiend hoe je leerlingen aan het denken zette door de vragen die je hen stelde! Dat ga ik in mijn volgende les ook gebruiken!”
Door interventies zoals co-teaching, intervisies, hospiteren en regelmatige informele gesprekken, bouwen leraren zowel aan hun bekwaamheid (“ik kan het”) als hun betrokkenheid (“ik geloof erin, ik wil het”). Je zoekt een voortdurende balans tussen leraren laten participeren aan het taalbeleid en autonomie geven. Pas daardoor kan elke leraar in een uitdagende maar veilige setting experimenteren en groeien. Onder 'Communiceer en engageer' lees je meer over hoe je leraren kan betrekken bij het proces.
Zo doen zij het
In de Vlindertuin komt een externe partner participatief observeren in alle klassen en feedbackgesprekken voeren. In het begin is dat niet eenvoudig: hoewel de leraren vaak werken met co-teaching en de deuren steeds openstaan voor elkaar, is het toch iets anders om een externe coach in de klas te krijgen. Maar Céline wint het vertrouwen van de teamleden. Samen met de leraren voert ze gesprekjes voordat de les start: “Waar wil jij deze les op focussen?”, vraagt ze. Zo zijn de verwachtingen over de observatiedoelen duidelijk en wordt de drempel verlaagd.
Waarom is collectief leren belangrijk?
De onderzoeksliteratuur is duidelijk: samenwerking tussen leraren biedt allerlei voordelen. In de eerste plaats voor de leraar zelf:
- Meer motivatie
- Minder hoge werkdruk
- Hogere jobtevredenheid
- Hoger inschatten van eigen bekwaamheid (hogere self-efficacy)
- Meer innovatieve praktijken
- Open sfeer op school, leraren voelen zich minder geïsoleerd
- Gelijkheid onder collega’s
Maar ook de prestaties van de leerlingen gaan erop vooruit. Leraren buigen zich immers samen over wat hun leerlingen nodig hebben en wat hen in de klas te doen staat. Hierover lees je meer bij effectieve taalpraktijken.
Zijn er ook valkuilen bij collectief leren? Natuurlijk. Soms leidt samenwerking tot:
- Competitiviteit tussen leraren en angst voor eigen (in)competentie
- Een verlies aan autonomie van de leraar
- Hoge werkdruk
Hoe je daarmee kan omgaan, lees je bij communiceer en engageer.
Levenslang leren
Naast collectief leren kan een leraar kiezen uit een ruim aanbod aan individuele nascholingen. Als schoolleider kan je deze vormen van levenslang leren deel laten uitmaken van je krachtige leeromgeving. Zo kan je collega’s toeleiden naar vormingen die bij hun uitdagingen of talenten passen, of kan je een professionaliseringsbeleid uitwerken waarin opgedane kennis gedeeld wordt met collega’s.
Hoe kan een school collectief leren?
Hoe gaan we, met andere woorden, van lerareneilanden naar lerarenteams? Het loopt in ieder geval niet vanzelf; leraren hebben vaak stimulering nodig. Gelukkig zijn er ontzettend veel werkvormen die leraren samen laten leren. We beschrijven hier geen exhaustieve lijst, maar belichten enkele mogelijke richtingen.
Een belangrijke voorwaarde is dat teamleden samen inzetten op samenwerkend en coachend leren, en minder op beoordelend leren. Feedback of hospiteren in elkaars klassen komt voor veel leraren bedreigend over, ze zijn bang dat iemand een oordeel velt over hun functioneren.
Aan de slag
Hieronder tippen we enkele materialen waarmee je met je team aan de slag kan rond collectief leren.